FÉLIX FERNÁNDEZ
Ohai:David Galeano Olivera
Félix Fernández Galeanoniko heñoi'akue táva Itaugua, Paraguay retâme, ára 18 jasypoköi ary 1897-pe. Itúva hérava'ekue José Dolores Fernández, ysapu mbopuha ojeherova'ekue “Lolo arpéro”, ha isýkatu herava'ekue Petrona Galeano de Fernández. Itúva niko omoheñoiva'ekue ipype pe mborayhu añetete ñane tavarandúre. Félix Fernández niko ñe'êpapára, purahéi apohára ha puraheihára. Hembireko herava'ekue María Gallardo ha oreko 5 ñemoñare: Ana, Firnan, Pedro, Leopoldo ha Anabella.
Oñemoarandu ñepyrû itávape ha avei upéi Paraguaýpe. Oikékuri Tahachi Mba'epu'atýpe ha upépe imbo'eharakué: Nicolino Pellegrini ha Salvador Déntice; ha iñirûngue katu: Darío Gómez Serrato, José Asunción Flores, Mauricio Cardozo Ocampo, Gerardo Moreno, Manuel Rivas Ortellado, Gerardo Fernández Moreno, Rudecindo Lugo ha Aniceto Vera Ibarrola.
Columbia Mbo'ehaovusúpe, Missouri, Estados Unidos retâme, oñemoarandúkuri ñe'êporâhaipyrépe ha avei oiko ichugui ñe'ê'asahára. Imitârusu guive ohai ñe'êpoty guaraníme. 1923-pe iñapysê hembiapo hérava "Mborayhu paha". Félix Fernández niko avei Guarani ñoha'ânga moñepyrûha, Francisco Martín Barrios, Roque Centurión Miranda ha Julio Correa ndive. Ohai: "Cerro Kora", "Ñasaindýpe", "Reservista purahéi", "Vy'a'ỹ jave", "Nde ratypykua", Tupâsy Ka'akupe", "Cherendumi María Ana". Hembiapokue “Cerro Kora”, ombopuraheiva'ekue Herminio Giménez, upévagui oikokuri Paraguay retâ purahéi teete.
Félix Fernández omanókuri ára 13 jasyporundy ary 1984-pe, táva Itaugua, Paraguay retâme, orekórôguare 87 ary.
NDE RATYPYKUA
I
Epukavymína mitäkuña che mborayhu jára
Tahechajey nde juru mboypýri nde ratypykua
Nde rova yképe ikuäme oikutuva’ekue Ñandejára
Ha ipyko’ëmíva opyta opupu mborayhu ykua
II
Ka’aru pytü jasy tomimbi nde rova mbytére
Ha tory rupápe toñoñañua ñane mborayhu
Tuka’ë ra’ävo oñondivete tojeity ojuapére
Tojahu hikuái nde ratypykuápe upe ka’aru
III
Epukavymína mitäkuña chepy’ara’äva
Hoy’umisetéko ipepo paráva upe ñahatï
Nde ratypykuápe guare ymínte oipy’ajukáva
Ha ipepo akämínte omoakÿsete moköi panambi
IV
Nde rova yképe ikuäme oikutuva’ekue Ñandejára,
Ha ipyko’ëmíva opyta opupu mborayhu ykua,
Repukavymírö mitäkuña che mborayhu jára,
Taropurahéi nde juru mboypýri nde ratypykua.
ooo000ooo
Ver NDE RATYPYKUA, en (https://www.youtube.com/watch?v=dfnocE_ey5c)
Ver VY'A'ỸJAVE, en (https://www.youtube.com/watch?v=cwp3VbEEhtU)